De kunst van het complimenten geven aan faalangstige kinderen

Faalangst kan heel hardnekkig zijn. Dit heeft voor een deel te maken met de vaste overtuigingen van het kind. Dit manifesteert zich in belemmerende gedachten.

Door bijvoorbeeld één slechte beoordeling op een rekentoets ontstaat de overtuiging “ Ik ben slecht in rekenen.” Die belemmerende gedachte zit vervolgens het leerproces in de weg en worden er resultaten gehaald die niet passen bij wat je van je kind zou verwachten. Als ouder kun je op je kop gaan staan, maar kinderen met een vaste mindset zijn er van overtuigd dat ze “het gewoon niet kunnen”. Het zou helpen als ze inzien dat leren stapje voor stapje gaat en één slechte beoordeling niet betekent dat je het dus niet kunt.

Hoe kun jij je kind daarbij helpen? Door complimenten te geven op het proces in plaats van het resultaat. Dus geen applaus bij een 9,5 als er nauwelijks voor geleerd is. Wees alert tijdens de voorbereiding. Zie je als ouder dat je kind het goed aanpakt door een samenvatting te maken? Geef dan op dát moment een compliment. “Wat pak je dat goed aan, zeg!” Zie je dat je dochter met haar tong uit de mond zit te tekenen? Complimentje voor de inzet. “Ik zie dat je hard je best doet, prachtig!”
Kinderen, en vooral hooggevoelige kinderen, hebben het feilloos in de gaten als je iets zegt wat je niet meent. Ze ontvangen dan een dubbele boodschap en dat werkt averechts. Wees je er dus van bewust dat het complimentje gemeend is en ook echt verdiend, dan is het van grote waarde.

De ouders van kinderen met vlucht- en negeergedrag hebben een extra uitdaging. Want hoe geef je je kind een compliment als hij niet eens begint met zijn huiswerk of ze bij het woord toets al driftig begint te stampvoeten?.. Helemaal terug naar het begin. Het überhaupt beginnen aan het leren of het meenemen van het leerwerk naar huis, is in dit geval al een compliment waard. Kleine stapjes tegelijk.

Het bouwen aan een sterk zelfbeeld, inzetten van helpende gedachten, het ontwikkelen van een groeimindset en natuurlijk het adviseren van ouders zijn belangrijke onderdelen in de faalangstreductietraining.

genieten van prikkels

Als hoogsensitief persoon krijg je veel prikkels binnen en je verwerkt ze op een intense manier. Dat kan een last zijn. Je merkt op je werk dat je alle geluiden om je heen binnen krijgt, zoals een telefoongesprek van je collega, apparatuur dat aan het brommen is, de sterke geur van aftershave of parfum. Eenmaal thuis gekomen, wordt er aan alle kanten aan je getrokken. Er moet eten op tafel, de kinderen maken ruzie, de buren zijn de kozijnen aan het schuren.

Probeer eens te onderzoeken welk van jouw zintuigen de meeste prikkels binnen krijgen en probeer er je voordeel mee te doen. Is jouw gehoor sterk ontwikkeld? Wees je dan gedurende de dag bewust van fijne geluiden. De wind die ruist door de bomen, vogels die fluiten, mooie muziek, je dochter die voluit lacht om een grapje. Krijg je juist geuren heel sterk binnen? Registreer de lekkere geuren die voorbij komen. Vers gebakken appeltaart, pruttelende koffie, doe je lekkerste parfum op een sjaaltje en neem het mee voor onderweg.

De meeste hooggevoelige personen zijn masters in het oppikken van emoties en energieën van de ander. De sfeer in de ruimte, de spanning tussen personen. Dit kan heel waardevol zijn, zo ben jij vaak in staat om een conflict van alle kanten te bekijken en een oplossing aan te dragen waar niemand nog aan had gedacht. Koester dit talent al kost het je zelf veel energie. Als je leert te focussen op de voordelen en je te beschermen tegen de nadelen, zal je er zelfs energie uit krijgen. Compassie in plaats van empathie is het geheim. Je zal zingeving uit de situatie halen en zingeving voor een hoogsensitief persoon is als benzine voor een motor.

HSP en de natuur

Als je hooggevoelig bent, is het een uitdaging om je energie over de dag te verdelen. Er komen meer prikkels binnen via je zintuigen en je verwerkt dit op een intense manier.  De kans is dus groot dat de dag nog niet voorbij is, maar je al je energie al hebt verbruikt. Dan is het belangrijk om inzicht te krijgen op welke manier je de batterij weer kan opladen.

De natuur is in dit geval je supercharger. Heb je een lange vergadering voor de boeg? Of heb je de hele ochtend in een druk kantoor gewerkt met veel geluid om je heen? Merk je aan jezelf dat je geïrriteerd raakt of moe? Maak dan even een wandeling of ga lekker alleen in het zonnetje staan. Maak gebruik van je zintuigen om de natuur in je op te nemen. Je zult merken dat je je daarna beter voelt.

Daar heb ik geen tijd voor, hoor! Ik moet echt even dit telefoontje plegen! Ik heb het al zo druk! Zijn veelgehoorde excuses. Je denkt dat je effectief met je tijd om gaat, door alles achter elkaar te plannen, maar zo werkt het helaas niet. Neem even de tijd voor jezelf, zodat je daarna weer voor de volle 100% met je aandacht er bij kunt zijn. Je kunt de natuur ook een beetje naar binnen halen door een paar mooie planten in je werkruimte te zetten.

Ben je thuisgekomen na een drukke dag? Wacht dan heel even met je avondritueel.. ga eerst even in de tuin of op je balkon zitten, luister.. en kom tot rust. Op je vrije dag de natuur in, heerlijk! Ben je introvert? Dan is het fijn om alleen te gaan, even alleen met je gedachten.. Ben je extravert? Dan heb je waarschijnlijk al iemand uitgenodigd om mee te gaan. Een goede vriend of vriendin om fijn mee te praten, even mee te sparren.

En zo is je batterij weer vol!

Hooggevoelige kinderen laden ook op in de natuur. Een boswandeling, een paddenstoelen speurtocht, uitwaaien op het strand, de hond uitlaten, spelen in het park, de eendjes voeren. Dit zijn allemaal voorbeelden van oplaadmomenten voor hooggevoelige kinderen. Meteen een mooie gelegenheid om even een gesprekje te voeren over hoe de schooldag is verlopen. Dan hoeven ze daar ’s avonds in bed niet meer zo over te piekeren.

hooggevoelig in de klas

Voordat ik dieper in zal gaan op “hooggevoelig in de klas”, is het waardevol te bedenken welke prikkels kinderen al te verwerken krijgen voordat ze überhaupt op school aankomen.

Vaak is het zo dat deze kinderen slechte slapers zijn. Ervaringen en prikkels komen er uit op het moment dat er rust is, zodra ze in bed liggen. Het inslapen duurt vaak heel lang, met allerlei smoesjes, nog een verhaaltje.. nog een glaasje water.. De verwerking gebeurt voor een deel tijdens het slapen, intens dromen hoort daarbij. Dat kunnen fijne dromen zijn, maar ook vervelende nachtmerries.

En dan is het ochtend, lekker warm in bed, nog slaperig- de wekker gaat! ( veel te hard). De start van het ochtendritueel dat vaak gepaard gaat met haast, keuzestress, vervelende geluiden en kledingstukken die niet lekker zitten. Jam met vieze pitjes, een broertje dat zit te smakken, alleen maar appels om mee naar school te nemen terwijl mama toch weet dat ik geen groene appels lust!?! Een opmerking van een vriendinnetje dat nog dwarszit, en..zo ..voorts ..

Vervolgens aangekomen op school zit het emmertje al redelijk vol. De drukte en het rumoer van het schoolplein is dan een extra grote prikkel die soms op dat moment al de emmer doet overlopen. Veel mensen die krioelend rondlopen, roepende kinderen, vriendjes die vragen op je afvuren om alsjeblieft af te spreken. Kan je vanmiddag?? Ja?..ja?
Het kan zijn dat je kind zich aan je vastklampt en geen stap meer wilt zetten, of je stiekem een keiharde schop geeft omdat hij niet van je mag afspreken omdat hij naar de tandarts moet. Oja.. de tandarts!

Veel ouders van hooggevoelige kinderen zullen bovenstaand verhaal herkennen. Met een vol hoofdje loopt je kind de school in, nadat je hem van je hebt af kunnen trekken, zijn handje in de warme hand van de juf gepropt.. snel weglopend om het drama niet groter te maken.. De meester die het ziet gebeuren en snel komt helpen. Wat fijn als je als ouders zo op de leerkrachten kan bouwen.
Dit is het geheim! Een gouden samenwerking tussen ouders en school. Ouders zij aan zij met de juf en meester, om er samen voor het kind te zijn. Want je kunt begrijpen dat na zo een ochtend, het heel lastig is om te schakelen. En laat dat nou net één van de dingen zijn die een hooggevoelig kind moeilijk vindt..

Coaching op het gebied van hooggevoeligheid kan dan heel helpend zijn. Zowel het kind, als de ouder, als de leerkracht krijgen inzichtelijk hoe de hooggevoeligheid werkt en welke tools in te zetten zijn. Want een hooggevoelig kind dat lekker in zijn vel zit, kan al zijn talenten gaan laten zien.

Mijn vriend – de hsp

Bij jou kan ik net zo goed
in mijn blootje staan
een gedachtewolk boven mijn hoofd
en ondertiteling uit mijn mond

een vergrootglas voor de minieme
trekjes van irritatie, ongeduld of frustratie
een glinstering van ongeloof
een spatje verbazing
een zweempje teleurstelling
een druppeltje fascinatie
een splintertje bezorgdheid
voor jou zo duidelijk als een geschreven boek

Bij jou kan ik net zo goed
totaal mezelf zijn
Zonder leugentjes voor bestwil
of vleierijtjes zonder betekenis
of excuses die er niets toe doen

De kale waarheid
zonder oordeel

soms pijnlijk
altijd bevrijdend

kinderen en faalangst

belemmerende gedachten
blokkeren het leren

Kinderen die over het algemeen lekker vrolijk zijn en prima in hun vel zitten, maar..

– voor een spreekbeurt niet te genieten zijn, buikpijn krijgen, niet kunnen slapen..
– voor een toets extreem veel leren of het juist steeds voor zich uitschuiven..
– met veel plezier naar dansles gaan totdat er een uitvoering aan zit te komen.
– het schoolpodium alleen leuk vinden om naar te kijken..

Daar zou best wel eens faalangst achter kunnen zitten. Dat kan sociale faalangst, cognitieve faalangst of motorische faalangst zijn.

Er zijn verschillende manieren om met faalangst om te gaan. Er zijn kinderen die extreem veel gaan leren, steeds bevestiging vragen aan de leerkracht, alles tot in de puntjes perfect willen doen om maar geen fouten te maken. Deze kinderen zijn zo bang om iets verkeerd te doen of dat iemand anders iets naars over ze zou denken, dat ze steeds actief zijn om de kans van falen zo klein mogelijk te maken. Ze leggen de schuld onbewust bij zichzelf. Dit noem je actieve faalangst. Het zorgt voor veel spanning, wat zich kan uiten in buikpijn, hoofdpijn, slecht in slaap komen, naar dromen, bedplassen, verstoorde stoelgang..

Aan de andere kant zijn er ook kinderen die juist het tegenovergestelde gedrag laten zien. Het struisvogelgedrag. Dit zijn de kinderen die zo bang zijn om te falen, dat ze er door verlamd raken. Geen actie ondernemen, het leren voor zich uitstellen, afdwalen tijdens de uitleg van de leerkracht, met geen mogelijkheid aan hun huiswerk te krijgen zijn, clownesk gedrag laten zien in de klas, vergeten dat ze een toets hebben.. Ze leggen de schuld onbewust buiten zichzelf. Het falen is het gevolg van het niet geleerd hebben, niet geoefend hebben, de leerkracht die niet kan uitleggen.. Dit noem je passieve faalangst. Doordat ze ogenschijnlijk onverschillig omgaan met hun schoolwerk, is het heel lastig om dit type faalangst te herkennen. Ook deze vorm van faalangst uit zich in spanningen, kroppen zich onbewust op en kunnen leiden tot plotselinge uitbarstingen van verdriet en/ of boosheid.

Mijn faalangsttraining richt zich op het opbouwen van het zelfvertrouwen, het herkennen en omgaan met spanningen en het veranderen van de negatieve gedachten.
De meeste kinderen hebben hier 8-10 sessies voor nodig. Als de faalangst heel hardnekkig is, kunnen we in overleg besluiten om nog wat langer door te gaan met de training.

verschillende soorten faalangst

Er zijn verschillende soorten faalangst:
– cognitieve faalangst
– sociale faalangst
– motorische faalangst

cognitieve faalangst
Kinderen met cognitieve faalangst zijn bang om fouten te maken tijdens toetsen, overhoringen of dictees. In de klas tijdens het werken gaat het prima en merkt de leerkracht dat de oefenstof wordt begrepen. Zodra het moment van presteren in de buurt komt, slaat de paniek toe. Dit kan leiden tot blokkeren omdat het brein alleen maar bezig is met denken aan falen. Het hoofd zit vol met belemmerende gedachten zoals “Ik kan dit niet”, “Ik maak vast alles fout”. Het werkgeheugen zit vol met deze gedachten, waardoor er geen ruimte meer is om aan de geleerde stof te denken.

Kinderen met actieve faalangst gaan van te voren extreem veel leren. Ze proberen vaak letterlijk alles uit hun hoofd te leren en hebben veel moeite met het maken van samenvattingen. Ze zijn bang om iets te vergeten.
Kinderen met passieve faalangst proberen alles te doen om het leren te ontwijken. Grote kans dat hij presteert onder zijn niveau en wordt bevestigd in het idee dat hij het toch niet kan. Dit is een heel vervelende vicieuze cirkel. Voor ouders is dit heel moeilijk om mee om te gaan. De frustratie richt zich vaak op de ouders en de sfeer wordt er niet gezelliger op. Vooral omdat je ziet wat je kind zou kunnen helpen, maar hij het niet van je wilt aannemen.

sociale faalangst
Kinderen met sociale faalangst zijn bang wat anderen over ze zullen denken. Die gedachten kunnen er toe leiden dat ze niet naar feestjes toe durven gaan, bang zijn om iets te vragen, heel zachtjes spreken, denken dat de ander negatief over ze praat, angst om een vraag te stellen in de klas, blokkeren als de leerkracht een vraag stelt..
Bouwen aan het zelfvertrouwen is hier essentieel. Daarnaast een stukje gedachteverandering middels het GGGG- model.

motorische faalangst
Deze vorm van faalangst heeft te maken met de motoriek. Vaak zijn deze kinderen bang om te vallen, angst voor de sensatie van het koprollen, bang om de controle te verliezen.. Belangrijk is dat je het kind niet forceert iets te doen waar het bang voor is. Bespreek de angst, ga stapje voor stapje oefenen. Ga pas verder als het kind vertrouwen voelt.

De faalangsttraining is geschikt voor al deze soorten faalangst doordat er vanuit drie pijlers wordt gewerkt:

bouwen aan zelfvertrouwen
Een kind dat zelfvertrouwen heeft, durft zichzelf te zijn. Is zich bewust van zijn of haar eigen kunnen en zal minder last hebben van belemmerende gedachten.
herkennen van en omgaan met spanning en ontspanning
Door bewust te zijn van de spanning het lichaam, kan het kind de geleerde tools inzetten om te ontspannen. Ontspannen is een manier om het brein te resetten, de blokkade van de negatieve gedachten op te heffen.
veranderen van gedachten
Het inzetten van helpende gedachten, ontwikkelen van een groeimindset en inzicht in het GGGG- model zijn instrumenten om negatieve gedachten om te zetten naar positieve gedachten.

faalangst en uitstelgedrag

Het leek me een mooi onderwerp om als eerste over te schrijven. Het gaan schrijven van dit bericht zat namelijk al dagen in mijn hoofd.. In mijn gedachten was ik er al vijf(duizend) keer aan begonnen, maar het moest natuurlijk wel perfect zijn.. en wat zullen andere mensen er van vinden? Is dit wel echt een goed onderwerp om mee te beginnen? Of toch liever iets over hooggevoeligheid.. Ik ga wel eerst even verder werken aan een andere pagina.. oja, ik moet ook nog strijken!
Een klein kijkje in het hoofd van iemand met faalangst..

Uitstelgedrag is verbonden aan passieve faalangst. De angst om te falen is dan zo groot, dat er steeds excuses worden bedacht om maar niet te hoeven beginnen. Als je hiervan bewust bent, ga je het herkennen bij jezelf. Dat is de eerste, heel belangrijke stap. Herken uitstelgedrag bij jezelf en herken de excuses die jouw brein je steeds voorhoudt.
Dan ben je vervolgens nog lang niet klaar, want hoe krijg je jezelf in actie?

Inmiddels ben ik zo ver dat ik meteen in de gaten heb wanneer mijn brein mij excuses voorhoudt. Eigenlijk weet ik nu van te voren al welke taak mijn faalangst gaat triggeren en daarmee het uitstelgedrag. Vroeger stelde ik een taak dan zo lang uit dat ik, puur op de stress en adrenaline van de deadline, net op het laatste moment klaar was. Vervolgens maakte ik mezelf wijs dat ik heel goed was in werken onder druk. Ik had totaal niet in de gaten dat het steeds maar uitstellen van taken heel veel energie kost.

In actie komen:

  • Schrijf je uitstelexcuses op en streep door wat onzin is. De rest mag op een to-do lijstje.
  • Vertrouw jezelf dat je dit gewoon kan.
  • Hak vervolgens de taak in overzichtelijke stukken.
  • Bepaal waar je het eerst mee gaat beginnen, doe dat meteen.
  • Je hebt nu een beginnetje gemaakt en je bent trots op jezelf.
  • Dan is nu de tijd rijp om vol goede moed een planning te maken.
  • Succes!

Helpende gedachten zoals “Ik kan dit gewoon!” inzetten is een tool die helpt bij faalangst. In de training leren kinderen welke helpende gedachten er zijn, wat de functie er van is en welke helpende gedachte het best bij ze past.